Üsküdar Üniversitesi, Kurucu Rektör Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan liderliğinde Demokratik Liderlik Ölçeği geliştirdi. Ölçek kapsamında Yeni Medya ve Gazetecilik Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal idaresinde Türkiye genelinde 1010 iştirakçiyle bir araştırma yapıldı.
Çalışma ile 50,5’i bayan, 48,8’i erkek iştirakçiden oluşan 1010 bireye Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) uygulanarak ön sonuçlar elde edildi.
En küçüğü 18, en büyüğü 80 yaşında olan iştirakçilerin yer aldığı çalışmaya katılanların yaş ortalaması 35,6 oldu. 25 sorudan oluşan DLÖ’den alınabilecek en düşük puan 25, en yüksek puan ise 125 olarak belirlendi.
1010 kişinin anketi cevaplamasıyla elde edilen ortalama puan 100,31 oldu. Buna nazaran elde edilen puan aralıklarına nazaran iştirakçilerin “Demokrat Kişilik” özelliğindeki önderi benimsedikleri sonucuna varıldı.
Erkeklerin demokratik ve adaletli başkan beklentileri daha yüksek
Kadın ve erkek farkı da istatistiksel olarak manalı bulundu. Erkeklerin bayanlara nazaran demokratik ve adaletli başkan beklentileri daha yüksek düzeyde bulundu. Bayanların aldığı puan 98 iken erkeklerin puanı 102,7 oldu.
Kuşak farkı ortaya çıktı
Çalışmaya katılan iştirakçilerin jenerasyonlarına nazaran ayrıldıklarını belirtenDr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, şunları söyledi:
“Araştırmaya X neslinden 234, Y jenerasyonundan 296, Z neslinden 413 kişi iştirak sağladı.
Tarhan’ın sınıflandırmasına nazaran 29 yaşına kadar olan iştirakçiler, Z nesli, 30-45 yaş ortasındakiler Y nesli, 45 yaş üzerindekiler X jenerasyonu olarak gruplandırıldı. Buna nazaran bağlantı teknolojileri açısından belli vakit diliminde dünyaya gelen jenerasyonlar birtakım isimlendirmeler ile söz ediliyor; X nesli “Radyo Kuşağı”, Y jenerasyonu “Televizyon Kuşağı” ve Z nesli “Sosyal Medya Kuşağı”
Kuşaklar ortasında farklılıklar çıktı
Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) sonuçlarına nazaran, Z jenerasyonu en düşük puan alarak X ve Y neslinden farklılaştı. Ölçekten Z jenerasyonu 94,5 puan, Y nesli 105 puan, X jenerasyonu ise 104,5 puan aldı. X ve Y nesilleri ortasında istatistiksel olarak farklılık bulunmadı. Z jenerasyonunun ise hem X hem de Y jenerasyonundan manalı seviyede farklılaştığı sonucuna varıldı. Ölçekten alınan puan yükseldikçe demokrat kişiliğin yanına adaletli kişilik de eklendi.”
Dört boyutlu Demokratik Liderlik Ölçeği ortaya çıktı
Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, anketin uygulanması ile elde edilen datalar ile geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları yapıldığını belirterek dört boyutlu 25 unsurlu geçerli ve muteber “Demokratik Liderlik Ölçeği” ortaya çıktığını kaydetti.
Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, şunları söyledi:
“Ölçek geçerlilik ve güvenirlik çalışmalarında dört boyutlu bir yapının ortaya çıktığı anlaşılan Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) “Adalet Odaklılık”, “Hesap Verebilirlik”, “Özgürlükçülük/Çoğulculuk” ve “Katılımcılık” açısından ölçümler yapmak için kullanılabilecektir. Ölçeğin birinci 5 hususu Adalet Odaklılık boyutunu, 6-9 ortasındaki hususları Hesap Verebilirlik boyutunu, 10-20 ortasındaki unsurları Özgürlükçülük/Çoğulculuk boyutunu ve 23. Unsur hariç 21-25 ortasındaki unsurları Katılımcılık boyutunu ölçmektedir. 23. Hususun ise tek başına ölçüm gücü yüksek bulunmuş olup ölçekte istenilen yere yerleştirilerek kullanılabilmektedir. Bilhassa dikkati ölçmek için karşıt manalı sözlendirilmiştir ve puan hesabı yapılırken aksi puanlanmaktadır.”
Demokratik Liderlik Ölçeği
Ölçekteki demokrat ve otokrat önder ile ilgili tabirlere iştirakçiler “Hiç Katılmıyorum”, “Az Katılıyorum”, “Orta Katılıyorum”, “Çok Katılıyorum” ve “Tamamen Katılıyorum” olarak derecelendirilen iştirak sıklığını belirtiyorlar (Hiç Katılmıyorum: 1 puan, Büsbütün Katılıyorum: 5 Puan). 25 hususa verilen puanlar toplandıktan sonra, alınan puan uygun aralığa nazaran bedellendiriliyor. 23. Husus ise tersten puanlanması gerekiyor.
Ölçekte yer alan tabirler şu biçimdedir:
1. Demokrat önder danışarak hareket eder ve ikna gücünü kullanır. Otokrat önder diktatördür sert güç kullanımını sever.
2. Demokrat önder kararlıdır, ısrarcıdır, inandığının ardında durur, adalet odaklıdır, yanlışı varsa yanılgısından döner. Otokrat önder otoriterdir, inatçıdır, geri adım atmaz yanılgılı olsa da sonuna kadar masraf, örgütsel adaleti değil sadakati, gücü önemser.
3. Demokrat önder açıktır, ikna etmeye çalışır, ikna olmazsa yalnızca hal koyar, zorba değildir. Otokrat başkanın ise bâtın gündemi vardır, ikna edemezse zorbadır, baskı uygular, acımaz.
4. Demokrat başkan adalete ve kurallara hürmet odaklıdır, mani olan kuralları etik hassaslıkla değiştirir. Otokrat önder keyfiliğe yatkındır, güç odaklıdır, kuralları kolay kolay çiğner.
5. Demokrat başkan müşavereyi sever, futbolda diğerine gol attırır. Otokrat önder buyurgandır, buyruk vermeyi sever, top bende olsun golü ben atayım, der.
6. Demokrat önder tenkide açık, hesap vermeye hazırdır. Otokrat önder tek sesliliği yüceltir, hesap vermeyi hiç istemez.
7. Demokrat başkan açık ve şeffaftır, grup başkanıdır. Otokrat başkan çok konuşmaz, tek adamdır.
8. Demokrat başkan tenkide açıktır, hesap vermekten rahatsız olmaz. Otokrat önder tenkide kapalıdır, hesap vermekten kaçınır.
9. Demokrat başkan her şeye evet diyenleri, kendisini övenleri sevmez, en sevdiği kelam “araştırayım” dır. Otokrat başkan şahsını övenlerin önünü açar, en sevdiği kelam “peki efendim”dir.
10. Demokrat önder şahsını değil davasını yüceltir. Otokrat önder davası ile şahsını özdeş görür.
11. Demokrat başkan gereksinim durumunda hesaplanabilir risk alır. Otokrat önder ölçüsüz risk alır.
12. Demokrat lider orkestra şefi üzeredir, ideolojik çoğulculuğu savunur. Otokrat başkan tek seslilik ister, totaliterdir, kendi ideolojisini dayatır.
13. Demokrat başkan dostunu düşmanını karıştırmaz. Otokrat başkan her eleştireni düşman görür.
14. Demokrat başkan ölçü olarak tahlil peşinde koşanla menfaat peşinde olanı ayırır, çıkarı için yaklaşanları kayırmaz. Otokrat önder için tek ölçü onun desteklenmesidir.
15. Demokrat başkan para üzere kaynakların kullanımında sonuç ve maksat odaklı değil, unsur odaklı karar verir. Otokrat önderin tek prensibi muvaffakiyettir, adil kaynak kullanımını önemsemez.
16. Demokrat önder yenilgiyi kabul eder, gerekirse özür diler. Otokrat başkan hezimet ihtimalinde kuralları zorla değiştirmeye çalışır yahut kaçar veyahut buhrana girer.
17. Demokrat önder mikro iktidar alanı olan meskeninde farklı makro iktidar alanı olan kurumunda farklı davranış göstermez. Otokrat başkan çıkarına nazaran otoriter görünümünü değiştirir.
18. Demokrat başkan övgü ve mükafatı daha çok kullanır. Otokrat önder cezayı, baskı, zorlama ve tehditi daha çok kullanır.
19. Demokrat önder uzun vadeli ve stratejik düşünür. Otokrat başkan sabırsız sabırsızdır, daha çok kısa vadeli ve operasyonel düşünür.
20. Demokrat başkan insanları harekete geçirmek için fedakârlık, sevgi itimat verme üzere olumlu hisleri kullanır. Otokrat önder hamaset, zorbalık, korkutma ve sindirme üzere olumsuz hisleri kullanır.
21. Demokrat başkan güzeline gitmese bile doğruları söyleyenleri yanında meblağ, kurumsal yarar odaklıdır. Otokrat önder övenler ve onaylayanlarla ilerler, bireyesel yarar odaklı karar verir.
22. Demokrat başkan ehliyetli, liyakatlı ve onurlu insanları acı konuşsalar bile korur. Otokrat önder tenkitten hoşlanmaz ve dinlemez.
23. Demokrat önder gücü şahsında toplamaya yatkındır. Otokrat önder gücün şahıslarda değil kanun ve kurallarda olduğuna uygun davranış ve tavır stantlar.
24. Demokrat önder güç ve yetkiyi kendinde değil çalışma arkadaşları ile ekibe dağıtmayı önemser. Otokrat önder denetimi kendisinde tutmayı çok yüceltir.
25. Demokrat önder kriz durumunda kendi çıkarından fedakârlık yapabilir ve kurum lehine vazgeçebilir. Otokrat önder kriz anında kurumun değil kendisinin çıkarını öncelikler.
Not: 23. Unsur tersten puanlanmalıdır.
Değerlendirme:
25-40 puan ileri otokrat ve diktatör kişilik.
41-60 puan kısmi otokrat kişilik.
61-80 riskli küme, her an otokrat tanısı alır.
81-105 hayli demokrat kişilik.
106-125 mutlaka demokrat ve adaletli kişilik.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
